Conhecimentos de Base Recomendados
O aluno deve possuir os conhecimentos adquiridos na unidade curricular de Ultra-sonografia Cardíaca 1.
Métodos de Ensino
Na vertente teórico do ensino é utilizada uma apresentação detalhada dos conteúdos programáticos da unidade curricular, com uma metodologia expositiva-ativa apelativa da intervenção direta dos alunos, favorecendo-se assumidamente uma iconografia abundante em detrimento do ensino meramente teórico-descritivo.
Na vertente teórico-prática será realizada a apresentação, discussão e relatórios técnicos de casos clínicos com recurso a imagens e vídeos.
Na vertente prática privilegia-se a execução prática de ecocardiogramas tanto no laboratório da Escola com recurso aos equipamentos adquiridos ao abrigo do projecto Innov2Care como em meio hospitalar, por docentes com contratos de acumulação numa unidade de saúde protocolada com a ESTESc (Centro Hospitalar e Universitário de Coimbra).
Pretende-se assim fomentar uma estreita ligação entre os conteúdos programáticos enunciados e os objetivos de aprendizagem propostos para a unidade curricular em ambiente real.
Resultados de Aprendizagem
O aluno deve adquirir conhecimentos de:
• Ultrassonografia cardíaca nos modos: M, bidimensional, doppler clássico e doppler a cores, bem como de ecocardiografia.
transesofágica, ecocardiografia de stress, ecocardiografia de contraste e doppler tecidular. Deve ainda adquirir conhecimentos básicos de ecocardiografia 3D, ecocardiografia intracoronária e speckle tracking.
O aluno deve adquirir aptidões para:
• Identificar e descrever o especto anatómico normal das estruturas observadas.
• Identificar e descrever os padrões ecocardiográficos das patologias lecionadas.
• Realizar os melhores planos ecocardiográficos para a obtenção do diagnóstico.
• Efetuar o relatório das observações efetuadas.
O aluno deve adquirir competências de:
• Desenvolver a capacidade de expandir os seus conhecimentos em ultrassonografia cardíaca.
• Ser capaz de identificar a melhor opção, entre as diferentes possibilidades que a técnica oferece, para o melhor diagnóstico.
Programa
1 – Endocardite infeciosa
Fisiopatologia da endocardite. Manifestações clínicas.
Características ecocardiográficas da vegetação.
Complicações.
2 – Avaliação ecocardiográfica das miocardiopatias
Miocardiopatia hipertrófica: Forma obstrutiva e não obstrutiva. A presença do SAM e do gradiente dinâmico.
Achados ecocardiográficos na:
Miocardiopatia dilatada,
Miocardiopatia restritiva,
Miocardiopatia infiltrativa,
Miocardiopatia do VD.
O VE não compactado.
Displasia arritmogénica do VD
3 – Doenças do pericárdio
Anatomia, funções e doenças do pericárdio.
A pericardite.
O derrame pericárdico. O hemopericárido.
Sinais ecocardiográficos de derrame e sua quantificação. O tamponamento cardíaco.
O derrame pleural. Diferenças ecocardiográficas entre derrame pericárdico e pleural.
As massas quisticas.
A pericárdiocentese.
Sinais ecocardiográficos de pericardite constritiva.
4 – Doenças da Aorta
Incidências ecocardiográficas para visualização da artéria aorta.
Medidas dos diferentes segmentos da artéria aorta. A importância do ETE.
Dilatação da aorta. Classificação de Debaley e de Debakey.
O caso particular do síndrome de Marfan.
As placas e os trombos na aorta.
A disseção aórtica.
5 – Massas e tumores
Estruturas que podem simular massas.
Tumores benignos e malignos no coração.
O caso particular do mixoma.
Trombos e massas cardíacas
6 – Cardiopatias congénitas
O foramen ovale patente.
Tipos de CIA. Sinais indirectos. Visualização da prótese de amplatzer.
A CIV membranosa e muscular.
OUTRAS CARDIOPATIAS CONGÉNITAS:
Persistência do canal arterial.
Membranas subórtica e supra-aórtica.
Coartação da aorta.
Doença de Ebstein.
Cor Triatriatum.
Estenoses valvulares congénitas.
Tetralogia de Fallot.
Transposição dos grandes vasos.
Ventrículo único.
7 – O ecocardiograma na hipertensão arterial.
A remodelagem do VE
Cálculo da massa do VE.
8 – Novas Tecnologias em Ecocardiografia
Ecocardiograma tridimensional
Ecocardiografia intracardíaca
Speckle tracking
Ecocardiografia portátil
Outras técnicas ecocardiográficas
Docente(s) responsável(eis)
Joaquim Moreira CastanheiraEstágio(s)
NAO
Bibliografia
BIBLIOGRAFIA PRIMÁRIA:
AMSTRONG, William F. ; RYAN, Thomas – Ecocardiografía de Feigenbaum . 7a ed. Barcelona (Espanha) : Wolters Kluwer Health Espanha / Lippincott Williams and Wilkins, cop. 2011. xvi, 784 p. ISBN 978-84-96921-82-5
ASSEF, Jorge Eduardo [et al.] – Ecocardiografia transesofágica : atlas-texto. Rio de Janeiro : Revinter, cop. 2000. 314, [14] p.. ISBN 85-7309-432-X
CARDIM, Nuno, ed. lit. – Ecocardiografia transtorácica. [1a ed.]. Lisboa ; Porto : Lidel, cop. 2009. XVI, 279 p. ISBN 978-972-757-525-1
GARCÍA FERNÁNDEZ, M.A. ; ZAMORANO, J. L. – Practica de la ecocardiografia de contraste. Madrid : ENE Ediciones, 1999. 355 p. ISBN 84-85395-57-3
MARWICK, Thomas H. ; YU, Cheuk-Man ; SUN, Jing Ping, ed. lit. – Myocardial imaging : tissue doppler and speckle tracking. 1st ed. Malden, Mass. : Blackwell Publishing, cop. 2007. xii, 321 p. ISBN 978-1-4051-6113-8
OTTO, Catherine M. – Fundamentos de ecocardiografia clínica. 3a ed. Rio de Janeiro : Elsevier, 2005. xvii, 487 p.. ISBN 978-85-352-1623-3
ROELANDT, J., ed. lit. – Color Doppler flow imaging and other advances in doppler echocardiography. Dordrecht : Martinus Nijhoff Publishers, 1986. XI, 221 p. ISBN 0-89838- 806-6
SILVA, Carlos Eduardo Suaíde [et al.] – O ecocardiograma no apoio à decisão clínica. 3a ed. [S.l.] : Revinter, cop. 2003. 374 p. ISBN 85-7309-688-8
YUSTE, Pablo ; VARGAS BARRÓN, Jesus – Atlas color Doppler en cardiologia. Madrid : Norma, S.A., 1992. XI, 371, [5] p.. ISBN 84-7487-052-6
M. A. García-Fernández, J. L. Zamorano. Procedimientos en ecocardiografíA. Madrid ; Buenos Aires [etc] : McGraw-Hill, 2004
EUGENIO PICANO. Ecocardiografia de esfuerzo. Barcelona : Springer-Verlag Ibérica, cop. 1994
JAE K.OH, James B. Seward, A. Jamil Tajik. Ecocardiografia: Clínica Mayo. Rio de Janeiro : Medsi, cop. 1997
CATHERINE M OTTO. Clinical echocardiography. Philadelphia : Saunders/Elsevier, cop. 2009
CHATERINE M OTTO, Rebecca G. Schwaegler. Ecocardiografia : guia essencial. Rio de Janeiro : Saunders/Elsevier, cop. 2009
CHATERINE M OTTO. Fundamentos de ecocardiografia clínica. Rio de Janeiro : Elsevier, 2005
CHATERINE M OTTO, Ecocardiografia clínica práctica. Amsterdam ; Barcelona ; Beijing, etc. : Elsevier, 2010
M. A. GARCIA Fernández, J. J. Gómez de Diego. Guía de cuantificación en ecocardiografía . Salerno (Itália) : Momento Médico, cop. 2011
Ricardo Ronderos, Eduardo Escudero. Ecocardiografía transesofágica. Argentina : Data Visión, [199-?] (BMD – Biblioteca médica digital ; n.º 12
NISHATH QUADER, Majesh Makan, Julio E. Pérez. Manual Washington de ecocardiografía Barcelona : Wolters Kluwer, cop. 2017
CARLOS EDUARDO Suaide Silva. Ecocardiografía : principios y aplicaciones clínicas. Caracas : Amolca, 2010
M. A. GARCIA-Fernández, J. Zamora, J. Azevedo. Doppler tissue imaging : echocardiography. Madrid : McGaw-Hill, cop.1998
THOMAS H. Marwick, Cheuk-Man Yu, Jing Ping Sun. Myocardial imaging : tissue doppler and speckle tracking. Malden, Mass. : Blackwell Publishing, cop. 2007
CARLOS EDUARDO Suaide Silva. ECOCARDIOGRAFÍA. Principios y Aplicaciones Clínicas. Tomos 1 e 2. Revinter 2010
M.A. GARCIA Fernandez et al. DOPPLER TISSUE IMAGING ECHOCARDIOGRAPHYMcgraw-Hill
EUGENIO PICANO. STRESS ECHOCARDIOGRAPHY. 5ª ed 2009 Springer
NANDA – Domanski. ATLAS DE ECOCARDIOGRAFIA TRANSESOFAGICA 2ª ed. 2009. Editorial Amolca
AMUTHAN, V.BMANUAL OF 3D ECHOCARDIOGRAPHY + 3 DVDS. 1ª ed. 2013
BIBLIOGRAFIA SECUNDÁRIA:
ITZHAK Kronzon, Paul A. Tunick. Challenging cases in echocardiography. Philadelphia : Lippincott Williams & Wilkins, cop. 2005
CHATERINE M OTTO. TEXTBOOK OF CLINICAL ECHOCARDIOGRAPHY. W.B Saunders Company
PERRINO, A. – Reeves, S..A PRACTICAL APPROACH TO TRANSESOPHAGEAL ECHOCARDIOGRAPHY. 3ª ed. 2013 Lippincott